Odpowiedź Kościoła na wykorzystywanie seksualne małoletnich przez niektórych duchownych – to temat spotkania dla kapłanów, które w Opolu poprowadził o. Adam Żak SJ. Jest on mianowanym przez Konferencję Episkopatu Polski koordynatorem ds. ochrony dzieci i młodzieży.

Jak w soczewce

Ukazując historyczne tło problemu, ks. Żak cofnął się do pierwszych wieków chrześcijaństwa. Wskazał, że Kościół od początku mocno piętnował takie zachowania. Tłumaczył, że wykorzystywanie seksualne dzieci przez niektórych duchownych często wynikało z podłoża społecznego, bo w danej kulturze było na to przyzwolenie. Co więcej – nadal bywa akceptowane w różnych społecznościach na świecie.
– Wśród duchowieństwa jak w soczewce skupiają się wszystkie cechy społeczeństwa, z którego duchowieństwo się wywodzi. Jeżeli w społeczeństwie pojawia się problem wykorzystywania seksualnego małoletnich – to jest on też obecny wśród duchownych – podkreślał ks. Żak. Wracając do współczesności, jezuita omówił kryzys związany z ujawnieniem wykorzystania nieletnich przez duchownych w USA, w Irlandii i Niemczech (lata 1994–2010). Podkreślił, jak szkodliwe było zatajanie takich przypadków i płacenie ofiarom za milczenie.

– Taka praktyka „zamiatania pod dywan” strasznie i na lata pogłębiła ten kryzys w Kościele i nigdy nie służyła jego dobru. Zło ukryte zatruwa życie Kościoła, diecezji, a nierozwiązany problem demoralizuje – mówił. Wskazując na Niemcy czy późniejsze szerokie badania w USA dodał: – Ujawnienie tego skandalu w Kościele przyczyniło się do pokazania szerszego problemu społecznego. Opatrzność, stawiając nas pod pręgierzem, sprawiła, że w wielu społecznościach pojawiła się dyskusja o prawach dziecka, ochronie nieletnich. Ksiądz Żak przedstawił też politykę ostatnich papieży dotyczącą wykorzystywania seksualnego dzieci i małoletnich przez osoby duchowne – uznanie przez Jana Pawła II globalnego charakteru tego problemu i postawę wobec niego Benedykta XVI oraz Franciszka.

Przeciwdziałać

Jezuita tłumaczył, jak istotne jest przeciwdziałanie i zapobieganie temu przestępstwu, nie tylko w środowisku duchownych. – W Polsce jesteśmy na innym etapie niż USA czy Niemcy. Brakuje uznania, że jest to problem społeczny. Edukacja w tym zakresie się poszerza, ale wciąż mamy mało specjalistów. Są fundacje pracujące w sferze bezpieczeństwa i ochrony dzieci, my mamy odpowiednich delegatów w diecezjach, ale nawet taka organizacja jak Kościół nie będzie w stanie skutecznie działać bez odpowiednich decyzji ustawodawczych, które utworzą mechanizmy obligujące do stworzenia polityki ochrony dzieci na przykład w szkołach – tłumaczył jezuita. – Pierwsze retrospektywne badania w Polsce, pozwalające porównać wyniki z badaniami przeprowadzonymi w innych krajach, stwierdzają, że 12,4 proc. małoletnich między 11. a 17. rokiem życia jest molestowanych w jednej z karalnych form, a są też przypadki wykorzystywania młodszych dzieci. To poważny problem. W drugiej części spotkania ks. A. Żak przedstawił opis sprawcy – duchownego (specyfikę, motywacje, relacje z ofiarą), czynniki ryzyka – cechy osobowościowe, a także otoczenia. Mówiąc o wzroście liczby takich czynów, przyczyn upatrywał w transformacji obyczajowej w społeczeństwie – relatywizmie moralnym, dostępie do pornografii, uzależnieniach. Stąd wskazał na potrzebę zwrócenia uwagi na tę kwestię podczas formacji księży, a także uczenie czujności zarówno ich, jak i wiernych.

Ksiądz Żak omówił też mechanizmy działania, niedopuszczalne zachowania, a także skutki, jakie ponoszą ofiary nawet po latach, zwłaszcza gdy doznana krzywda nie została ujawniona i „przepracowana”. Przedstawił również procedurę postępowania wyjaśniającego i sankcje wobec winnych (wydalenie ze stanu kapłańskiego lub inne kary kościelne, więzienie).

Wyznanie win

Podkreślając mocno, że nie można ukrywać takich przypadków, ks. Żak pokazał na przykładzie dwóch diecezji, jakie znaczenie ma ukrywanie faktów w obawie przed skandalem medialnym. Stwierdził też, że spodziewa się wzrostu ujawniania przestępstw po wejściu na ekrany kin filmów o pedofilii wśród księży. Liczy jednak, że choć może to sprowokować ataki na Kościół, to tak jak na Zachodzie przyczyni się do jego oczyszczenia. – Nie możemy udawać, że nie ma problemu. Jest problem i dotyczy każdego z nas – nie w tym sensie, że jesteśmy sprawcami, ale musimy być świadomi, mieć oczy otwarte i mówić prawdę, byśmy mogli budować Kościół – podsumował bp Andrzej Czaja, na którego zaproszenie przybył prelegent. Kolejne spotkanie z ks. Adamem Żakiem zaplanowano na wrzesień.

Ważne
W przypadku podejrzenia popełnienia takiego przestępstwa należy powiadomić prokuraturę. Każdy może zwrócić się też do osoby wyznaczonej w diecezji do takich spraw. W Kościele opolskim delegatem biskupa ds. ochrony dzieci i młodzieży jest ks. Sylwester Pruski.