Wrogowie, obcy, przyjaciele

Wyzwania i szanse w stosunkach polsko- -niemieckich były tematem dyskusji naukowców i dyplomatów.

Uczestnicy debaty z organizatorami.
Karina Grytz-Jurkowska /Foto Gość

Zorganizowane przez Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej i Fundację Konrada Adenauera 28. Seminarium Śląskie odbyło się 24–26 października w Kamieniu Śląskim. Wśród gości byli m.in. prof. Grzegorz Janusz z UMCS w Lublinie, prof. Dieter Bingen, dyrektor Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt, prof. Klaus Ziemer z Uniwersytetu w Trewirze, prof. dr hab. Waldemar Czachur z Uniwersytetu Warszawskiego, a także dyplomaci: Rolf Nikel, ambasador RFN w Polsce (2014–2020), wiceprezydent Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich i dr Andrzej Byrt, ambasador RP w Niemczech (1995–2001 i 2002–2006) oraz we Francji (2015–2016).

Lepiej współpracować

Wykłady poświęcone były analizie 35 lat stosunków polsko-niemieckich, obecnych relacji i perspektyw. Dyplomaci i naukowcy wyrażali nadzieję na odbudowę dobrych relacji po ostatnich wyborach w Polsce. Nie uciekano od kwestii, które wzbudzają wiele emocji, jak ograniczenie nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości, polityki Niemiec przed i po agresji Rosji na Ukrainę czy stanowiska polskiego rządu odnośnie do reparacji wojennych czy pomnika polskich ofiar II Wojny Światowej w Berlinie.

– W ostatnich latach stosunki polsko-niemieckie bardzo się pogorszyły wskutek działań polityków. Liczymy, że teraz wrócą do normalności i będziemy rozmawiać o problemach rzeczowo i na argumenty, a nie na emocje i obelgi. Rozwijane od 30 lat relacje mają mocny fundament. Współpraca gospodarcza jest bardzo silna, a porozumienia na płaszczyźnie samorządowej, wymiany młodzieży czy osobiste kontakty pomogły w przełamaniu stereotypów – mówił Lucjan Dzumla, dyrektor generalny DWPN.

– Współpraca w polityce jest nie tylko lepsza, ale i tańsza niż konflikt – podkreślał podczas wykładu wprowadzającego prof. Grzegorz Janusz. Przypomniał o trzech ważnych w relacjach między obydwoma państwami rocznicach: wizyty kanclerza Helmuta Kohla w Polsce (1989), podpisania traktatów: polsko-niemieckiego granicznego (1990) oraz o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy (1991).

Na seminarium wspomniano o 25-leciu istnienia Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej. – DWPN powstał w Gliwicach, jest też jego opolskie biuro. Na początku zajmowaliśmy się wspieraniem samorządowców i gospodarki, teraz skupiamy się na rozwijaniu obywatelskiego porozumienia między narodami, Mniejszości Niemieckiej, idei demokracji oraz edukacji politycznej, historycznej, regionalnej i języka niemieckiego, a także aktywności młodzieży w wielostronnych formatach – wymienia.

Zacząć od nowa

Istotnym punktem była środowa debata w urzędzie marszałkowskim w Opolu. Poprowadziła ją dr Katarzyna Kownacka z Uniwersytetu Opolskiego, a jej gośćmi byli Rolf Nikel i Andrzej Byrt. Dyskusja toczyła się wokół książki R. Nikla pt. „Wrogowie, obcy, przyjaciele. Polska i Niemcy”. Ukazała się ona w Niemczech na początku 2023 r., a teraz doczekała się polskiego przekładu. Autor podsumował w niej stosunki polsko-niemieckie na przestrzeni ostatnich dekad, krytycznie odniósł się do polityki Niemiec i Polski w ostatnim czasie.

Rolf Nikel wypunktował błędy Niemiec w kwestii uzależnienia się energetycznego od Rosji i prowadzonej w oparciu o ten kraj polityki bezpieczeństwa. – Polska zwracała nam na to uwagę, ale nie chcieliśmy słuchać. To spowodowało utratę zaufania i musimy to dźwigać. Jeszcze nie wszystko jest dobrze, ale już zbudziliśmy się z tego snu – tłumaczył, wskazując jednocześnie na sposób funkcjonowania niemieckiej polityki, który może wyglądać na opieszałość, jednak zapewnia stałość i stabilność.

Andrzej Byrt przyznał, że wydanie książki wymagało odwagi, zwłaszcza, że autor jest znany z prawdomówności i nietuszowania rzeczywistości. Wskazał, że nie można zmarnować takiego wkładu ludzi w dialog, zrozumienie i pojednanie – nie tylko traktatowe, ale również w sercach i umysłach Niemców oraz Polaków. – Mamy za sobą 8 lat skłócania społeczeństw. Musimy dać sobie czas na poukładanie na nowo relacji i inwestować w młodzież, bo to oni będą tworzyć przyszłość – radził.

Obaj podkreślali konieczność szukania mądrych rozwiązań dotyczących przyszłości UE i NATO, zwłaszcza wobec państw kandydujących czy konfliktu na Wschodzie.