Dużo do myślenia

Wybór filozoficznych tekstów ks. Józefa Tischnera nie jest lekturą łatwą. Ale jest w niej pewna głęboka przyjemność.

repr. Andrzej Kerner /Foto Gość

Czytając najnowszą książkę złożoną z tekstów ks. Józefa Tischnera, czułem się chwilami trochę jak ten góral z Łopusznej. Już tłumaczę. Kiedyś ks. Tischner głosił kazanie w starym łopuszniańskim kościele – w swojej rodzinnej parafii – i mówił o tym, że filozofowie spierają się o to, czy nasz świat w ogóle istnieje (był uczniem Romana Ingardena, autora m.in. wielkiego dzieła „Spór o istnienie świata”). Proboszcz nie bardzo był z tego zadowolony i tłumaczył księdzu profesorowi, że ludziom na wsi takie kazania nie są potrzebne, są zbyt trudne i niezrozumiałe. I wtedy podszedł do obydwu jegomościów jeden z parafian, wspomniany góral z Łopusznej, i wyraził opinię na temat kazania brzmiącą mniej więcej tak: „No, nareszcie było o czym na kazaniu pomyśleć”.

Taka właśnie dla mnie jest książka „U źródeł myślenia”. 23 teksty – eseje filozoficzne ks. Tischnera obejmujące szeroką problematykę – pogrupowane są w trzy zasadnicze części: człowiek, sprawa wiary, inny. Wyboru i opracowania dokonał Wojciech Bonowicz, biograf i popularyzator dziedzictwa Tischnera. Tym razem – po zbiorach zawierających teksty, powiedzmy, łatwiejsze, a przynajmniej bardziej popularne (kazania, konferencje, gawędy) – Bonowicz i wydawnictwo Znak postawili na powrót do oryginalnej myśli filozoficznej krakowskiego myśliciela. Nie oznacza to oczywiście, że otrzymujemy w książce suche, akademickie wykłady. Tischner uprawiał fenomenologię. Co nie oznacza, że fenomenologiczne teksty ks. Tischnera są łatwiejsze od regularnego wykładu filozoficznego. Jest może wręcz przeciwnie. Potrzeba dużego skupienia i intelektualnej wyobraźni, by podążać za finezyjną, wysublimowaną myślą filozofa. Nie zawsze mi się to udawało, co przyznaję bez wstydu. Ale trud tej lektury jest nagradzany. W zmaganiu z tekstami w „U źródeł myślenia” jest jakaś głęboka przyjemność, a może lepiej – radość jakby z pojawiającego się światła.

Po kilku stronach czytania otwiera się przed czytającym nagle prawda tak jasna i dotąd nieuświadomiona – ale już wcześniej drzemiąca wewnątrz – że rodzi się w czytelniku szczera wdzięczność. I to samo w sobie już jest dobre, nagradzające wysiłek. Ale może ważniejsze jest, że pojawia się wewnętrzna jasność, a potem idąca za nią lekkość ducha, co pewnie ma jakiś związek z „prawdą, która wyzwala”. Tak, to są olśnienia. Dlatego tak bardzo warto czytać tę książkę księdza Tischnera.

Ks. Józef Tischner, U źródeł myślenia. Wybór i opracowanie Wojciech Bonowicz. Wydawnictwo Znak, Kraków 2023, ss.367.