Autorzy tej książki szacują, że na frontach I wojny światowej zginęło ok. 2200–2500 mieszkańców pięciu gmin: Bierawy, Ciska, Pawłowiczek, Polskiej Cerekwi i Reńskiej Wsi. Mieszkańcy ci – a ściślej: mężczyźni, bo w I wojnie światowej ginęli stąd tylko żołnierze, żaden wojenny front nie przechodził przez Górny Śląsk – upamiętnieni są (byli) na kilkudziesięciu (autorzy doszukali się 61) obiektach, pomnikach, krzyżach i mauzoleach. Część z nich (stąd użycie czasu przeszłego – „byli”) została zniszczona po II wojnie światowej. Po odzyskaniu przez Polskę suwerenności w roku 1989 część tych pomników odnowiono, gdzieniegdzie w miejsce starych – zniszczonych po przejściu frontu w 1945 r. lub później przez władze komunistyczne – postawiono nowe.

Najczęściej staraniem miejscowych kół mniejszości niemieckiej. Nie należy jednak podchodzić do sprawy w kluczu zbytnio politycznym. Na pomnikach są przecież nazwiska krewnych obecnych mieszkańców wsi tych pięciu gmin. I to jest właśnie – poza troską o dziedzictwo historyczne „małych ojczyzn” – motyw główny dbałości o nie. To kwestie rodzinnej pamięci. Najwięcej mieszkańców wzmiankowanych pięciu gmin poległo na terenie Francji i Rosji. Jeden żołnierz zginął w Grecji, a jeden aż w Iranie. Znicze płonące pod tymi pomnikami nie tylko w uroczystość Wszystkich Świętych świadczą o tym, że po stu latach pamięć o poległych daleko od domu nie zginęła, a modlitwa za nich trwa. Autorzy wykonali mrówczą pracę nad zinwentaryzowaniem i opisem miejsc pamięci w 47 miejscowościach gmin wiejskich powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego. To praca ważna, zwłaszcza że częściowo oparta jest na pamięci przekazywanej ustnie. Bogato ilustrowana książka-album staje się więc teraz świadkiem, którego już nikt nie uciszy: ani śmierć, ani polityczne zawieruchy.

Piotr Zdanowicz, Tomasz Kandziora. 100 lat po Wielkiej Wojnie 1914–1918. Ocalić od zapomnienia. Stowarzyszenie Rozwoju Reńskiej Wsi 2018, s. 76.