Czy warto zlecieć z kazatelnicy?

Jakżech boł na bezuchu, to poszołech tyż szłapcugiem do ciotki na klachy. A ta jak mi zaroz nazdała.

- Choć aby roz żejś prziszoł. Od malutkości żeś se u nos chowoł, na klinie żejś siołdoł, nieroz żejście sie z moim synkam chyciyli za pyski, aleście sie zaroz zgodzili. A teraz locesz jak pofyrtany, coby trocha uszporować, Pónboczka za nic mołsz! Wyglondosz, jak trzi sztwierci do śmierci, chcesz do choroby prziść?! Patrzisz gupot, a potym bydzie po ptokach. Lepi kiebyście sie zebrali i szli na pąć na Anaberg, podwiela wom nie przicisło. I co jeszcze w tym roku zlecicie z kazatelnicy a nie tak żyjecie na kryka.

Ile zrozumieliście z tej krótkiej historii? Jeśli niewiele, to nic straconego.

Pomocą w wyjaśnianiu jej może być słownik śląskich frazeologizmów, stworzony przez Lidię Przymuszałę, językoznawcę z Uniwersytetu Opolskiego. Dla tych, którzy lubią i znają śląską gwarę leksykon także będzie ciekawą lekturą.

Są w nim zwroty używane do dziś, jak i frazeologizmy całkowicie już zapomniane bądź ograniczone do jednej części regionu.

"Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich" zawiera ok. 7 tysięcy związków frazeologicznych zebranych na ok. 500 stronach. Jest to praca naukowa, opracowana na podstawie najnowszych metodologii leksykograficznych.

- Ja nie prowadziłam własnych badań terenowych, bazowałam na kartotece „Słownika gwar śląskich”, wydawanego pod red. prof. Bogusława Wyderki - tłumaczy dr Lidia Przymuszała z Instytutu Polonistyki i Kulturoznawstwa UO.

Kartoteka ta, znajdująca się w Instytucie Śląskim, zawiera ona zbierany przez lata materiał leksykalny, głównie w latach 60. i 70. Dane do niej były gromadzone pod kątem słownika wyrazowego, ale ukryte są tam też związki frazeologiczne, konteksty.

- W ciągu dziesięciu lat przejrzałam każdą z ponad miliona zebranych fiszek, materiał ten poszerzyłam jeszcze o nowsze prace dialektologiczne i folklorystyczne. Ten słownik to przyczynek do szerszych badań, np. porównawczych frazeologii śląskiej z frazeologią innych gwar i języka ogólnego - dodaje autorka.

Pasjonatom, chcącym zachować gwarę dla potomnych, radzi nagrywanie żywej mowy. Wówczas nawet po latach przygotowana osoba może zapisywać te teksty fonetycznie.

Słownik można kupić bezpośrednio w siedzibie Wydawnictwa Uniwersytetu Opolskiego a także przez internet.