Odkrycie samego siebie

Nieraz mały człowiek mówi o sobie po imieniu. Nieco później dokonuje się metamorfoza i pojawia się bardzo ważne słowo „ja”. Umiejąc już wskazać na siebie i powiedzieć „ja”, mały człowiek zaczyna być osobą. Człowiek odkrył siebie. Więcej – zaczyna rozumieć mechanizmy bycia jednym z wielu. Najpierw w domu, z czasem krąg się poszerza. W pewnym momencie w tym odkryciu, że się jest jednym spośród wielu, pojawia się świadomość odpowiedzialności. Na to trzeba lat. A na odkrycie głębi swojej odrębności trzeba czasu wielu życiowych zdarzeń. I wtedy zaczyna się wielka przemiana w człowieku. Powinna równocześnie pojawić się konieczna w życiu człowieka umiejętność wartościowania czynów, z czasem także słów, na końcu także myśli. Człowiek – jeszcze młody – dojrzał do wartościowania moralnego. Łatwiej mu przychodzi oceniać innych. Ale musi nastąpić chwila, w której powie „ale podle się zachowałem”. Albo coś podobnego. Pochwalić siebie potrafił już wcześniej, decydujący jest moment tej negatywnej samooceny jako wyraz jego etycznej dojrzałości.