Akcentem jubileuszu świętowanego w Specjalistycznym Szpitalu im. ks. biskupa Józefa Nathana w Branicach była prezentacja nowo wydanego albumu o jednym z artystycznych elementów w wystroju kościoła pw. Świętej Rodziny, a mianowicie trzech złotych krat z lat 30. XX wieku.

Ich twórcami są prof. Gebhard Utinger (Szwajcar), Jaroslav Vonka (Czech) oraz sześciu uczniów kowalstwa. W pracach brał udział również drugi zespół - kowali miejscowych.

GOSC.PL DODANE 07.06.2024 AKTUALIZACJA 08.06.2024

Wdzięczność Bogu i ludziom za "Miasteczko Miłosierdzia" w Branicach

To szpital, który powstał 120 lat temu z inicjatywy bp. Józefa Marcina Nathana, a 18 lat temu został uratowany przed likwidacją za sprawą Krzysztofa Nazimka. Te dwa fakty wielokrotnie były wspominane podczas jubileuszowej uroczystości w Branicach. 

Symbolikę krat, ich założenie artystyczne przybliżył Jacek Witecki z Muzeum Narodowego we Wrocławiu, współautor albumu. Publikacja powstała z inicjatywy Krzysztofa Nazimka, dyrektora szpitala. W prace koncepcyjne włączyło się kilka osób.

Jacek Witecki już w pierwszych zdaniach podkreślił wyjątkowość kościoła Świętej Rodziny w Branicach, w którym spotykają się duchowość ze sztuką, które wzajemnie sobie służą. Wybudowany jest w konwencji nowoczesnej, ale jednocześnie nawiązującej do starochrześcijańskich bazylik. - Nie szczędzono na cennych materiałach, drogich technologiach, prace starano się powierzać najlepszym - podkreśla Jacek Witecki. Bp Józef Marcin Nathan, chciał, aby kościół budowany dla chorych w centrum „Miasteczka Miłosierdzia” był piękny. Czyni go takim na pewno mozaika w prezbiterium autorstwa benedyktyna Notkera Beckera z opactwa Maria Lach, jak i zespół dekoracyjnych krat.

Ich autorem jest niepochodzący ze Śląska Gebhard Utinger, Szwajcar urodzony w Bernie, który na blisko 40 lat związał swoje życie z Wrocławiem i tamtejszą Szkołą Rzemiosł Artystycznych. Był architektem, projektantem i malarzem.

Dla branickiego kościoła powstały trzy osobne zespoły dekoracyjnych krat. Największa, pomyślana jako brama do kościoła, łączy nawę z przedsionkiem. Mniejsze oddzielają kaplice boczne od prezbiterium.

- W największej kracie w centralnej części na górze jest przedstawienie Boga Ojca na tronie, poniżej Jezusa Chrystusa na krzyżu, a powyżej Ducha Świętego w postaci gołębicy. Całość zakomponowana w otoku, co przypomina kompozycje modernistycznych monstrancji, jakie znamy z tamtych czasów z terenów Śląska i Opolszczyzny - opisuje J. Witecki.

Warto przyjrzeć się szczegółom. Najbliżej posadzki mamy fantastyczny świat botaniczny, kwitnące rośliny o asymetrycznych gałęziach. A już nieco wyżej szeregi postaci anielskich, rozdzielone wezwaniem Gloria In excelsis Deo oraz jego odpowiednikiem w języku niemieckim „Ehre Gott in der höhe”. Ten niemieckojęzyczny element stosunkowo niedawno został odnaleziony i staraniem Krzysztofa Nazimka i ks. Alojzego Nowaka po wielu latach przywrócony na właściwe miejsce.

- Całość tej kraty jest ilustracją tematu adoracji Trójcy Świętej. Wszystkie postacie anielskie - grające, maszerujące, niosące dary, szafy z sentencjami, zwracają się ku Świętej Trójcy, wraz z symbolami świata ziemskiego i ciałami niebieskimi, czyli jakby cały wszechświat tutaj mamy - opowiada J. Witecki.

- Każdy anioł jest inny. Każdy był wykonywany na podstawie osobnego rysunku, osobnego projektu i osobnego modelu, bowiem najpierw sporządzano gliniane i drewniane modele, a następnie same postacie zostały metodą czysto kowalską ręcznie wykute z żelaznej blachy. Twarze aniołów nie są wyidealizowane, są to twarze bardzo ludzkie, zwyczajne, co myślę, że miało złagodzić podniosłość przekazu i uczynić go bardziej pogodnym - wyjaśnia.

Kraty zostały posrebrzone i pozłocone klasycznymi technikami złota płatkowego. Nałożono na nie także metaliczne polichromie. Są to pigmenty o kolorach niebiesko-zielonkawych, które łączą kolorystykę kraty z kolorystyką wnętrza świątyni.

  W kościele Świętej Rodziny o symbolice krat opowiadał Jacek Witecki z Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Anna Kwaśnicka /Foto Gość

W przypadku krat przy kaplicach bocznych to jedna z nich przedstawia wyobrażenia związane ze światem niebiańskim, a druga - ziemskim. - W kracie po lewej w centrum jest postać Chrystusa Pantokratora, ukazana w promienistym okręgu okolonym gwiazdami. Po obu stronach umieszczone są symbole czterech Ewangelistów oraz postaci aniołów modlących się i grających na trąbach, zwiastując nadejście Chrystusa. Wszystkie te figury umieszczone są w lekkiej strukturze, która wyobraża obłoki na rozgwieżdżonym niebie - opowiada Jacek Witecki.

Po drugiej stronie prezbiterium, na kracie prawej umieszczona jest tronująca Matka Boża, trzymająca lilię w ręku, czczona przez świat niebiański i ziemski. - Zachęcam do przyjrzenia się drobnym elementom. Są pasące się owce, za którymi skrada się wąż kryjący się za drzewem, są dwie łanie stojące pod drzewem. Są też wyobrażenia ptaków z pisklętami w gniazdach - opisuje.

- Zachwyca mnie w tym kościele tak wiele przedstawień aniołów. A każde z nich jest inne. To miejsce potrzebuje anielskiego orszaku. Biskup Józef Nathan miał poczucie, że tu szczególnie jest potrzebna anielska opieka, ich troska o bezpieczeństwo dla przebywających tu chorych - mówi bp Rudolf Pierskała.